Het nieuwe normaal deel 2; lage rente en inflatie

Is het wel reëel om te verwachten dat de inflatie en de rente naar de toekomst toe weer richting ‘normale’ niveaus gaan bewegen? Is het niet realistischer om te veronderstellen dat een lange periode van extreem lage rente en een laag inflatieniveau het nieuwe ‘normaal’ wordt?

Alleen al kijkend naar wat er de afgelopen 10 jaar allemaal is gedaan om de inflatie en rente aan te jagen in combinatie met technologische ontwikkelingen is het vooralsnog een utopie om te denken dat inflatie en rente op termijn weer naar de oude normale niveaus gaan bewegen.

Al sinds 2009 wordt er wereldwijd een ruim monetair beleid gevoerd. De economie is volop gestimuleerd door centrale banken. Miljarden zijn er de afgelopen jaren geïnjecteerd in het financiële systeem om de rente te drukken en de economie te stimuleren. Dit alles met de bedoeling de inflatie aan te wakkeren. Al deze stimuleringsrondes lijken niet het gewenste resultaat te hebben bereikt. Inflatie is er nauwelijks en de rente staat ver onder 0. Inflatie creëren blijkt niet zo gemakkelijk. Bedrijven en overheden lijken inmiddels op junkies aan een infuus van ‘gratis’ geld op deze renteniveaus. Afkicken is moeilijk en een pijnlijk proces. Maar wellicht loopt het anders…

Technologische ontwikkelingen volgen elkaar snel op. De robot heeft prominenter zijn intrede in onze maatschappij gedaan, drones zijn niet meer weg te denken, de zelfrijdende auto is een feit en ook het fenomeen 3D-printing wordt steeds breder toegepast. Er wordt volop gebruik gemaakt van robots in bijvoorbeeld de zorg. Robots die patiënten uit bed tillen en zelfs ingewikkelde operaties worden met de uiterste precisie gedaan, soms zelfs met een robot op afstand. De zelfrijdende auto is er al en het lijkt een kwestie van tijd dat deze gemeengoed wordt. Naar verwachting zal een kind dat nu naar groep 1 gaat over een jaar of 15 geen rijexamen meer hoeven afleggen. Tegen die tijd is het misschien niet eens meer toegestaan dat een mens van vlees en bloed een auto bestuurt. Want alleen dan is het mogelijk een perfect werkend vervoerssysteem te creëren. De zwakste schakel in deze is de mens, fouten maken is menselijk. Maar een zelfrijdende auto zal op den duur geen fouten meer hoeven maken, kwestie van programmeren. En dan 3D-printing. Heel veel kan er al door een 3D-printer gemaakt worden. Een tijdje geleden hoorde ik op mijn favoriete radiozender dat een bedrijf welke zich bezighoudt met 3D-printing een award had gewonnen. Voor het printen van voedsel. Nu wist ik al dat een bruidje en bruidegom stralend op een bruidstaart middels een 3D-printer gecreëerd kunnen worden, maar bij dat bedrijf ging wel wat verder. Ze hadden het al voor elkaar om een broodje hamburger te printen. Inclusief sesambroodje, de welbekende tomaat, augurk en natuurlijk het vlees en de saus. De enige uitdaging is nog het tijdsbestek. Het duurde 20 minuten om een burger te printen en het streven is 5 minuten! Allemaal prachtige ontwikkelingen natuurlijk die het leven in potentie een stuk makkelijker gaan maken. Maar zoals bij elke medaille heeft die misschien ook een keerzijde?

De keerzijde van die medaille zou kunnen zijn dat deze technologie ervoor zorgt dat een grote groep middeninkomens hun baan gaan verliezen. Denk bij de zelfrijdende auto aan rijschoolhouders en chauffeurs. Maar breder ook plaatwerkers, spuiters etc. Zelfs banen in de zorg die gedaan kunnen gaan worden door robots. De traditionele keukenboer heeft ook een probleem: in New York is het al een bekend fenomeen dat er geen keuken meer in een appartement geplaatst wordt omdat mensen vaak buitenshuis eten. Dan is de stap naar een 3D-printer zo gezet. Een vaak gehoord tegengeluid: dit is niet nieuw, met de komst van de verbrandingsmotor en destijds de opkomst van machines was men ook bang voor baanverlies. Wel is de opkomst van AI (artificial intelligence) een ander soort ontwikkeling dan de komst van de machine die nog volop bediend, ontwikkeld en onderhouden moest worden door mensen. Dat lijkt bij AI minder het geval.

Technologische ontwikkelingen dus in relatie tot de lage inflatie en lage rente. Maar misschien wel de belangrijkste motor achter de lage rente en uitblijvende inflatie is vergrijzing. De demografische indeling van de bevolking ontwikkelt zich op veel plaatsen in de wereld hetzelfde. Langzaamaan worden we met z’n allen gemiddeld steeds ouder. Een oud volkje stimuleert de economie in mindere mate dan een relatief jonge bevolkingsgroep die nog aan het opbouwen is met daarbij de nodige wensen en behoeften. Met een steeds geringer aantal mensen moeten we voor steeds meer mensen gaan zorgen en daarbij nemen de kosten toe (denk aan zorg). In zoverre is het prettig dat we geholpen worden door nieuwe technologieën. Maar als de opkomst van die technologieën ervoor gaat zorgen dat een hele grote groep middeninkomens geen uitzicht meer heeft op een baan omdat deze overgenomen worden door robots en AI dan hebben we een ander probleem. Dat impliceert een steeds grotere wordende kloof tussen arm en rijk. En een groter wordende groep mensen, die uiteindelijk de richting van de economie bepalen, die niet meer bij machte is om hun eigen broek op te houden. Zal deze groep voorzien gaan worden in een soort van basisinkomen om te kunnen leven? Dat is iets heel anders dan een actieve bijdrage leveren aan economische groei.

Centrale banken worden in hun zoektocht naar inflatie ook niet echt geholpen door technologie. Robots, digitalisering en AI drukken de kostprijs per eenheid in product of dienst. Robots worden eenmalig aangeschaft en werken 24 uur per dag, ze worden onderhouden door robots die ook 24 uur per dag kunnen werken, worden niet ziek en vragen niet om meer loon.   

Wat voor invloed dit alles heeft op de richting van inflatie en rente voor de toekomst lijkt in dit licht wel duidelijk. Wat dat betreft is het nog niet zo onrealistisch om te veronderstellen dat een lange periode van extreem lage rente en laag inflatieniveau het nieuwe ‘normaal’ is. Wil je meer weten over hoe wij inspelen op de extreem lage rente en andere marktontwikkelingen? Neem dan vrijblijvend contact op met één van onze beleggingsspecialisten.

Door: Cees de Waal, HIP Capital, 1 oktober 2019